Rabies

Wat is rabiës?

Rabiës, ook wel hondsdolheid genoemd, is een ernstige infectie van de hersenen of het zenuwstelsel. Deze infectie kan ontstaan door het rabiësvirus, wat wordt overgedragen via contact met besmette dieren. In Nederland komen rabiësinfecties in principe niet voor; de ziekte wordt vrijwel altijd in het buitenland opgelopen.

Het virus dat hondsdolheid veroorzaakt kan bij veel zoogdieren voorkomen. In het buitenland kun je daarom het best bij (wilde) dieren uit de buurt blijven. Hieronder vallen onder andere

• Honden
• Katten
• Vleermuizen
• Apen
• Vossen
• Wolven
• Jakhalzen
• Wasberen
• Stinkdieren

Contact met een groot deel van deze dieren is risicovol. Hoewel de kans dat het dier besmet is met Rabiës zeer gering is, kan elk contact een potentieel gevaar betekenen. Behandeling is dan noodzakelijk.

Waar komt rabiës voor?

Rabiës komt in principe overal ter wereld voor, behalve in Japan, Nieuw-Zeeland en Antarctica. Het risico op een rabiësinfectie verschilt echter per land. De kans op contact met bepaalde zoogdieren is in sommige landen groter dan in andere landen. Ook de activiteiten die je tijdens je reis onderneemt zijn van invloed op het risico dat je loopt.

Bekende risicogebieden zijn onder andere:

• Heel Afrika, behalve Mauritius en de Seychellen
• Azië vanaf Turkije, behalve Bahrein, Koeweit, Malediven, Taiwan, Hongkong, Singapore, Japan en Papoea-Nieuw Guinea
• Zuid- en Midden-Amerika, behalve Uruguay
• Haïti, de Dominicaanse Republiek en Cuba

Rabiës in Nederland

In Nederland komt een milde versie van het rabiësvirus bij vleermuizen voor, maar dit virus veroorzaakt vrijwel nooit een besmetting bij mensen. Vooralsnog wordt aangeraden om geen vleermuizen aan te raken en naar een arts te gaan wanneer je door een vleermuis bent gekrabd of gebeten.

Hoe verloopt een infectie met rabiës?

Een infectie met het rabiësvirus verloopt in fasen. Zonder behandeling duurt het vanaf het moment van besmetting tussen de 20 en 90 dagen tot men ziek wordt. De duur van deze incubatietijd is afhankelijk van de plaats van besmetting. Hoe dichter bij het centrale zenuwstelsel de besmetting plaatsvond, hoe sneller de ziekte doorgaans verloopt.

In de eerste fase komen klachten voor als een verminderde eetlust, misselijkheid, rillingen, hoofdpijn en overgeven. In het daaropvolgende stadium komen neurologische klachten voor, zoals spierkrampen, verlamming, stuipen en moeite met slikken en ademen. Ook ontwikkelen sommige mensen een angst voor water.

De infectie eindigt uiteindelijk met de dood, vaak veroorzaakt door slik- en ademhalingsproblemen. Het is daarom ontzettend belangrijk om preventieve maatregelen te nemen wanneer je naar een risicogebied gaat én om snel actie te ondernemen wanneer je toch wordt gebeten of gekrabd.

Rabiës voorkomen door vaccinatie

Voorkomen is beter dan genezen, zeker in het geval van rabiës. Vermijd in het buitenland contact met dieren en let extra goed op je kinderen. Kinderen zijn namelijk sneller geneigd om dieren aan te raken. Is er in jouw geval sprake van een verhoogd risico op rabiës tijdens je reis? Dan is het raadzaam om zowel preventieve maatregelen te treffen als een noodplan bij de hand te hebben. Je loopt een verhoogd risico op een rabiësinfectie wanneer:

• Je naar een gebied reist waar rabiës veel voorkomt.
• Je veel in aanraking verwacht te komen met (wilde of zwerf-) dieren, bijvoorbeeld vanwege je beroep.
• Je van plan bent om veel te fietsen (fietsers lopen een verhoogd risico op hondenbeten).
• Je langer dan drie maanden in een risicoland verblijft of vaak korte reizen hierheen maakt.
• Je kleine kinderen bij je hebt.
• Medische hulp moeilijk/niet snel bereikbaar is tijdens (een deel van) je reis.

Wanneer één of meer van deze kenmerken op jouw reis van toepassing is, kan het verstandig zijn om een preventieve rabiësvaccinatie te halen. Deze vaccinatie bestaat uit twee sessies waarbij in totaal vier prikken worden toegediend. De vaccinatie biedt vervolgens levenslange bescherming tegen rabiës. Mocht je vervolgens tijdens je reis gebeten of gekrabd worden door een dier dat het virus bij zich kan dragen, dan is het stappenplan dat je daarna moet doorlopen een stuk eenvoudiger.

Wat te doen wanneer je tijdens je reis wordt gebeten of gekrabd?

Ongeacht je vaccinatiestatus moet je allereerst de wond goed schoonmaken. Dit doe je door de wond eerst minimaal een kwartier te spoelen en wassen met lauwwarm water en zeep. Daarna ontsmet je de wond, dit kan met alcohol 70% of jodium. Je mag de wond verbinden, maar niet hechten, het is belangrijk dat de wond open blijft.

Wat je na het ontsmetten moet doen wanneer je bent gebeten of gekrabd door een dier dat mogelijk het rabiësvirus bij zich draagt, is afhankelijk van de mate waarin je gevaccineerd bent. Zorg in ieder geval dat je de plek van de beet goed in de gaten houdt en dat je je inentingsboekje bij de hand houdt. Zo weet de arts die je helpt welke vaccinaties je hebt gehad en welke behandeling het best bij jou past.

Wanneer je volledig bent gevaccineerd tegen rabiës moet je binnen een week twee herhalingsvaccinaties halen, het liefst zo snel mogelijk. Op dag 0 en dag 3 wordt deze herhalingsvaccinatie toegediend. Laat deze ter plekke registreren in je inentingsboekje.

Ben je niet gevaccineerd tegen rabiës en wordt je gebeten of gekrabd? Gebruik dan het noodnummer van je ziektekostenverzekering en/of reisverzekering. Binnen 12 tot 24 uur moet begonnen worden met MARIG, ofwel human anti rabies immunoglobulin. Dit middel is in veel landen lastig te verkrijgen of is van matige kwaliteit. Ook wordt vervolgens een rabiësvaccinatieprogramma gestart, bestaande uit minimaal vier vaccinaties. Dit gebeurt meestal op dag 0, 3, 7, 14 of 28. Een ambassade of consulaat kan je vertellen waar het vaccin voorradig is.

Hervaccinatie tegen rabiës in bijzondere situaties

Wanneer je beroepsmatig veel in aanraking komt met dieren die mogelijk met het rabiësvirus zijn besmet, geldt voor jou een ietwat andere procedure. Ben je dierenarts, bioloog of onderzoek je vleermuizen? Dan loop je een sterk verhoogd risico en is het raadzaam om vier weken na je vaccinatie een titer controle te doen. Dit is een bloedtest waarbij jouw mate van bescherming tegen rabiës wordt bepaald. Op basis van de uitslag kan worden besloten om een hervaccinatie te doen. Vier weken na de hervaccinatie wordt dan opnieuw een titer controle gedaan. Daarna moet de controle elk half jaar nog plaatsvinden. Zo weet je zeker dat je je veilig je werk kunt blijven doen.

Daarnaast kan hervaccinatie worden aanbevolen wanneer je naar een zeer afgelegen gebied reist en het onwaarschijnlijk is dat je binnen 24 uur het boostervaccin kunt halen na een beet. Een hervaccinatie biedt een langdurige bescherming van ten minste vijf jaar.

Het maken van een rabiesafspraak kan alleen telefonisch. Dit vaccin wordt niet op alle dagen van de week gegeven.

Alles over vleermuizen en het vangen en opvangen van vleermuizen in Nederland: www.vleermuis.net