Gordelroos, ook wel herpes zoster genoemd, is een besmettelijke huidziekte die zich kenmerkt door de vorming van pijnlijke blaasjes aan één kant van het lichaam. De blaasjes vormen als het ware een gordel over het lichaam, vandaar ook de benaming. Gordelroos treft vaak één arm of been of één helft van het gezicht, de rug of de borstkas.
De ziekte verloopt in fasen. In het begin ontstaat een vervelend gevoel op de plek waar later de blaasjes zullen ontstaan. Dit kan pijn zijn, maar ook tintelingen, jeuk of een brandend gevoel. Een aantal dagen later ontstaan kleine, rode blaasjes. Deze blaasjes zijn met vocht gevuld en kunnen veel pijn en jeuk veroorzaken. Na zo’n zeven tot tien dagen drogen de blaasjes in tot korstjes, maar na een week sinds de verschijning van de eerste blaasjes kunnen er nieuwe blaasjes bij komen. In sommige gevallen ontstaan helemaal geen blaasjes en is er alleen sprake van jeuk en pijn. Gordelroos in het gezicht kan daarnaast leiden tot een ontstoken oog.
Na het verdwijnen van de blaasjes kan nog langere tijd sprake zijn van (ernstige) pijn in het aangedane gebied. Dit wordt post-herpetische neuralgie genoemd, ofwel zenuwpijn na gordelroos. De zenuwpijn die door gordelroos kan ontstaan, wordt veroorzaakt door een ontsteking van gevoelszenuwen.
Wat zijn de oorzaken van gordelroos
De voornaamste oorzaak van gordelroos is het waterpokkenvirus. Wanneer iemand eenmaal waterpokken heeft gehad, blijft het virus in een inactieve vorm aanwezig in het lichaam. Uiteindelijk kan dit virus echter alsnog weer actief worden. Dit gebeurt meestal wanneer iemand tijdelijk last heeft van een verminderde weerstand. Een verminderde weerstand kan verschillende oorzaken kennen, waaronder:
- Slaapgebrek
- Langdurige stress
- Een ongezond voedingspatroon
- Medicatie, waaronder chemotherapie en prednison
- Aangeboren afweerstoornissen
- Besmettelijke afweerstoornissen, waaronder AIDS
- Auto-immuunziekten
Een verminderde weerstand is niet de enige factor die een rol speelt bij het ontstaan van gordelroos. Wanneer iemand ouder is dan zestig jaar neemt het risico op het oplopen van gordelroos toe en zijn de symptomen over het algemeen erger. Iemand die in het verleden gordelroos heeft gehad, heeft een verhoogde kans om het opnieuw te krijgen.
Heb je nooit waterpokken gehad? Dan kun je het virus alsnog oplopen door in contact te komen met iemand met gordelroos. De besmetting vindt plaats door contact met de blaasjes die door de ziekte ontstaan. De blaasjes zijn besmettelijk totdat ze droog zijn geworden.
Iemand die besmet raakt, maar nog niet eerder gordelroos heeft gehad, krijgt eerst waterpokken. Gordelroos kan niet rechtstreeks worden opgelopen wanneer iemand niet eerst waterpokken heeft gehad. Daarna is het virus, net als bij mensen die als kind waterpokken hebben gehad, inactief in het lichaam aanwezig. Vanaf dat moment is het mogelijk om in de toekomst gordelroos te krijgen.
Behandeling van gordelroos
De behandeling van gordelroos is voornamelijk gericht op het verminderen van de jeuk en pijnklachten. De ziekte gaat in de meeste gevallen namelijk vanzelf weer over. Zelf kun je de klachten verlichten door een zalf op de blaasjes te smeren, zoals zinkzalf of een neutrale zalf. Om de pijn te behandelen kun je paracetamol innemen. Neem liever geen andere pijnstillers zonder dit eerst met een arts te overleggen. Sommige pijnstillers, waaronder ibuprofen, kunnen bij gordelroos tot ernstige bijwerkingen leiden.
Bij ernstige pijnklachten kan de huisarts sterkere pijnstilling voorschrijven. In sommige gevallen kan antivirale medicatie worden voorgeschreven. Dit gebeurt in principe alleen wanneer:
- De gordelroos zich in het gezicht bevindt
- De gordelroos niet uit zichzelf over gaat
- Er sprake is van een lage weerstand
- Er sprake is van een hoge leeftijd
Bij gordelroos in het gezicht worden de antivirale middelen voorgeschreven om beschadiging van het oog te voorkomen.
Behandeling van zenuwpijn na gordelroos
De zenuwpijn die na gordelroos kan achterblijven, kun je eerst zelf proberen te behandelen met paracetamol. Helpt dit niet, houdt de pijn langdurig aan of is deze ondraaglijk, dan kan de huisarts een sterker medicijn voorschrijven. Wanneer ook dat niet helpt, kan de arts je doorverwijzen naar een pijnpolikliniek. Hier kan de zenuwpijn onder andere worden behandeld door een pleister met stoffen die de plek gevoelloos maken, een injectie, medicijnen die rechtstreeks het ruggenmerg in worden geleid of een injectie die de zenuw blokkeert zodat deze geen pijnsignalen meer kan afgeven.
Preventie van gordelroos
Voor mensen vanaf 50 jaar is een vaccin beschikbaar dat gordelroos en zenuwpijn na gordelroos helpt te voorkomen. Dit vaccin, genaamd Shingrix, is speciaal ontworpen voor mensen die al eens waterpokken hebben gehad. Het vaccin bevat eiwitten van het oppervlak van het virus dat gordelroos veroorzaakt. Ook bevat het vaccin een aantal stoffen dat de reactie van het immuunsysteem op het virus versterkt.
Doordat het lichaam na het vaccin sneller in staat is om antilichamen tegen het virus aan te maken, wordt de kans op het ontstaan van gordelroos aanzienlijk verlaagd. Uit klinisch onderzoek bleek Shingrix een effectiviteit van 90% te behalen bij het voorkomen van gordelroos bij mensen ouder dan vijftig jaar. In veel landen wordt Shingrix op grote schaal gegeven aan ouderen van 60+, er zijn zeer goede ervaringen met dit vaccin.
De vaccinatie tegen gordelroos bestaat uit twee inentingen. Na de eerste prik wordt over het algemeen twee maanden gewacht, waarna de tweede prik wordt toegediend. Dit kan ook later, zo lang het binnen zes maanden na de eerste injectie gebeurt.
Shingrix was tot kort geleden nog niet verkrijgbaar in Nederland. Wel is Shingrix in Nederland geregistreerd. De Shingrix-vaccinaties die het Vaccinatiecentrum aanbiedt zijn afkomstig uit Duitsland of het Verenigd Koninkrijk. De kosten van de vaccinatie zijn voor eigen rekening. Vaccinatie met Shingrix bestaat uit 2 doses. De tweede dosis volgt tot 6 maanden na de eerste.
Meer informatie hierover vindt u op de website van het RIVM
Wilt u een afspraak, bel ons dan tussen 08.30 en 16:00 op 085- 9020303.