F.S.M.E. (Tekenencefalitis)
FSME-immun is een vaccinatie dat je beschermt tegen het tekenbeet-encefalitisvirus.
De afkorting FSME komt van de Duitse benaming van de ziekte, Frühsommer Meningo-encephalitis. Een andere benaming voor dezelfde ziekte is TBE. Dit staat voor Tick-Borne Encephalitis.
De ziekte ontstaat door een virus dat overgedragen kan worden door een teek. Het virus kan ernstige hersenvliesontsteking veroorzaken. In Nederland komen teken met FSME/TBE gelukkig heel weinig voor. Maar er zijn delen van Europa en Azië het risico op FSME zo groot is, dat wordt aangeraden om je preventief te laten vaccineren.
Waar komt FSME voor?
Wanneer en waar loop ik risico?
Teken komen voor in de natuur; ze bevinden zich op bomen, struikgewassen en grassprieten.
Wanneer je je bevindt in een risicogebied en een activiteit doet, waarbij je je tussen de bomen, struikgewassen of grassprieten bevindt, loop je risico om gebeten te worden door een teek. Activiteiten die hier onder kunnen vallen zijn bijvoorbeeld wandelen, fietstochten, kamperen en picknicken. Maar ook bijvoorbeeld vogelaars lopen risico. Ook als je een tweede huis hebt in een risicogebied of op bezoek bent bij iemand in een risicogebied met je oppassen als je over een grasveld loopt of in de tuin bent.
Verloop FSME
De ernst en duur van de symptomen kan per persoon verschillen. Tweederde van de mensen die FSME/TBE oplopen hebben geen of slechts milde klachten. Bij de overgebleven eenderde van de mensen ontwikkelt het ziektebeeld zich in twee fasen:
Fase 1:
De kenmerken van deze fase lijken op griepachtige verschijnselen. Deze kunnen 2 tot 28 dagen na de beet ontstaan, meestal is dit tussen 7 tot 14 dagen na de beet.
Veelvoorkomende symptomen zijn:
- Algemeen ziek voelen
- (Milde) koorts
- Vermoeidheid en lichaamszwakte
- Spier- en gewrichtspijn
- Hoofdpijn
- Misselijkheid en braken
- Buikpijn en diarree
Fase 2:
Bij een deel van de mensen in fase 1 kan het virus zich doorontwikkelen naar de tweede fase. Na 1 tot 21 dagen zonder klachten na fase 1 ontstaan opnieuw klachten. In deze fase wordt het centrale zenuwstelstel aangetast. Er kan dan hersenontsteking, hersenvliesontsteking of ruggenmergontsteking ontstaan. Hiervoor is een opname in het ziekenhuis noodzakelijk.
Fase 2 bestaat uit de volgende veelvoorkomende symptomen:
- (Hoge) koorts
- Hevige hoofdpijn
- Verstoorde beweging (ataxie)
- Spier- en gewrichtspijn
- Niet tegen licht kunnen
- Verlammingen en zenuwuitval
- Verminderd bewustzijn, slaperigheid en desoriëntatie
- Cognitieve problemen
- Slaapstoornissen
- Gehoorproblemen
- Slik- en spraakproblemen
- Problemen met zien
- Krampaanvallen
- Duizeligheid
- Misselijkheid en braken
- Buikpijn, constipatie en diarree
- Beven van armen en benen
- Nekpijn en -stijfheid
- Verstoord evenwicht
- Veranderingen in persoonlijkheid en gedrag
- Overprikkeling
- Vermoeidheid
- Emotionele labiliteit, angst en depressie
- Autonome dysregulatie
- In zeldzame gevallen epilepsie, toevallen en coma
Een verhoogd risico op het ernstiger verlopen van het ziektebeeld is gerelateerd aan geslacht (bij mannen verloopt de infectie vaker ernstiger dan bij vrouwen) en leeftijd (boven de 50 jaar neemt het risico toe).
Daarnaast brengen teken verschillende virussen over. Het kan zo zijn dat je bij één tekenbeet meerdere infecties oploopt zoals bijvoorbeeld de ziekte van Lyme en FSME. In dat geval kan FSME ernstiger verlopen.
Behandeling van FSME
Omdat het gaat om een virusinfectie is er geen behandeling mogelijk. Virussen reageren namelijk niet op antibiotica of andere behandelingen. Je eigen afweersysteem moet het virus bestrijden.
FSME voorkomen door een vaccinatie
Wanneer je naar een risicogebied gaat, kun je preventieve maatregelen nemen. Voor het FSME/TBE virus zijn namelijk verschillende vaccins ontwikkeld.
Vaccinatiecentrum.nl gebruikt het vaccin FSME-immun. Dit vaccin wordt in een serie van 3 prikken gegeven die verspreid worden over minimaal 6 maanden tijd. Na deze basisserie ben je voor 3 jaar beschermd tegen het FSME/TBE virus. Als je na de eerste 3 jaar bescherming weer naar een risicogebied gaat reizen kun je je opnieuw laten beschermen door een booster vaccinatie met hetzelfde vaccin.
Één boostervaccinatie geeft je vervolgens weer 5 jaar bescherming tegen het FSME/TBE virus. Ben je ouder dan 60 jaar dan geeft de booster maar 3 jaar bescherming.
Let op! Dit vaccin beschermt niet tegen andere virussen die teken over kunnen dragen.
Naast vaccinatie kun je ook andere maatregelen nemen ter preventie. Zo wordt aangeraden om lange kleren te dragen. Denk daarbij ook goed je enkels; als je door grasvelden loopt kan een teek alsnog bijten wanneer je blote enkels hebt. Smeer jezelf daarnaast in met een insectenwerend middel zoals DEET.
Deze maatregelen geven geen 100% bescherming.
Belangrijk is dus om, wanneer je je in een risicogebied bevindt, iedere dag te checken op tekenbeten. Ben je alsnog gebeten door een teek verwijder deze dan zo snel mogelijk. Wanneer je klachten krijgt, neem dan altijd contact op met een arts. Voor meer informatie kun je kijken op de website van het RIVM: https://www.rivm.nl/tekenencefalitis.